Waarom een goed gezichtsvermogen zo belangrijk is

De menselijke zintuigen zijn ons contact met de wereld. De menselijke hersenen combineren het vuurwerk van neuronen door zien, horen, ruiken, proeven en voelen tot een relevant geheel. Maar we staan nooit stil bij onze zintuigen, tot een orgaan plotseling niet meer werkt.

Mensen hebben vijf zintuigen: de ogen om te zien, de tong om te proeven, de neus om te ruiken, de oren om te horen en de huid om te voelen. Veruit de belangrijkste zintuiglijke organen zijn onze ogen. We registreren tot 80 procent van alle indrukken door ons gezichtsvermogen. En als andere zintuigen zoals proeven of ruiken niet meer werken, zijn het de ogen die ons het beste tegen gevaar beschermen.

Deze virussen slaan gemiddeld drie tot vier keer per jaar toe. Wanneer mensen een verkoudheid oplopen, voelen ze zich verschrikkelijk moe en hun vermogen te proeven en te ruiken vermindert. Daardoor is het opeens niet meer mogelijk te ruiken of voeding nog eetbaar is. Het vermogen te ruiken is genetisch voorgeprogrammeerd. Ooit was het essentieel om te overleven omdat de geur het enige was wat ons toeliet te bepalen wat eetbaar was en wat niet. Als het vermogen te ruiken wegvalt, moeten de ogen het overnemen door zowel te zoeken naar sporen van bijvoorbeeld schimmels en door de kleine lettertjes van de vervaldatum te lezen.

Het klinkt op het eerste gezicht misschien vreemd, maar naast de smaakzintuig spelen ook de ogen een grote rol bij het bepalen of iets goed smaakt of niet. In tegenstelling tot de andere zintuigen, is de smaakzintuig heel zwak: hoewel we met onze ogen duizenden kleuren kunnen onderscheiden, kunnen we slechts vijf smaken onderscheiden: zoet, zuur, zout, bitter en umami, wat ruwweg kan worden omschreven als een vleesachtige, natuurlijke smaakversterker die vooral kan worden gevonden in tomaten, kaas en vlees. Maar zoals reeds gezegd wordt onze smaakzintuig niet alleen bepaald door de tong maar ook door de ogen. Bijvoorbeeld geel, oranje en vooral rood voedsel worden zoeter ingeschat dan voedsel met andere kleuren. Zelfs professionele wijnkenners hebben zich in het verleden al laten misleiden. Wanneer Franse onderzoekers hen witte wijn aanboden met een rode kleurstof, konden negen op de tien deze niet onderscheiden van gewone rode wijn.

Het gezichtsvermogen speelt een doorslaggevende rol in de magie van het eerste moment. Gebaren, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal bepalen grotendeels de algemene indruk. In een fractie van een seconde beslissen mensen of ze iemand aantrekkelijk vinden. Pas wanneer ze elkaar beter leren kennen, gaan de andere zintuigen – in het bijzonder het reukvermogen – een rol spelen.

Miljoenen mensen overal ter wereld hebben problemen met hun gehoor. Slechts enkele van hen maken gebruik van de technische mogelijkheden die vandaag bestaan om de situatie te verbeteren. Voor deze mensen kan een conversatie in een grote groep een woordensoep worden en horen ze muziek gewoon als een vlak geluid. Deze mensen worden ook geconfronteerd met gevaren omdat ze niet meer horen wanneer wagens claxonneren, politiesirenes loeien of de waterketel fluit. In dit geval moeten de ogen het overnemen – in het verkeer, bij het huishouden, in de vrije tijd.

Blinde mensen compenseren hun handicap ook met andere zintuigen. Zo kunnen ze na een intensieve training hun gehoor gebruiken om zichzelf te oriënteren of hun reukzin om mensen en plaatsen te herkennen.

Mensen die ooit konden zien maar hun gezichtsvermogen verloren door ziekte of een ongeval, kunnen zich de rest van hun leven nog kleuren herinneren. Mensen die blind geboren zijn, kunnen moeilijk vatten wat kleuren zijn, maar kunnen wel de betekenis begrijpen van licht en donker, van helder en dof.