Deskundigen maken zich zorgen over de snelle toename van bijziendheid onder kinderen en jongeren die met name het gevolg is van externe factoren.¹ Het goede nieuws is dat met behulp van myopiemanagement de ontwikkeling van deze aandoening kan worden vertraagd.

Dat myopie steeds vaker voorkomt is met name zichtbaar in Azië, waar een bovengemiddeld aantal kinderen en jonge mensen inmiddels bijziend zijn. Het is er bijna de norm dat kinderen een bril dragen. Gelukkig is de situatie in Europa beter; hier heeft drie procent van de kleuters, elf procent van de 7-tot-10-jarigen en 20 tot 30 procent van de 11-tot-17-jarigen last van bijziendheid.^2-8

Toch zijn ook deze cijfers zorgwekkend. Deskundigen voorspellen dat er in 2050 zo'n 4,8 miljard mensen op aarde bijziend zullen zijn. Mogelijk is er dan bij ongeveer 940 miljoen daarvan sprake van hoge myopie⁹, oftewel een visusafwijking van meer dan -5 dioptrie. Volgens het Wereldrapport van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO waren er in 2020 ongeveer 2,6 miljard bijziende mensen wereldwijd, waarvan 312 miljoen jonger dan 19 jaar.¹⁰

Verontrustend is dat myopie ernstige schade kan veroorzaken aan de ogen, waaronder aan het netvlies. In het ergste geval kan dit zelfs leiden tot netvliesloslating, blindheid of kan het de oogzenuw aantasten (bekend als glaucoom).

Met ruim tien procent ligt het aantal kinderen en jongeren met myopie in de meeste Zuid-Aziatische landen nu al hoog. In sommige streken van China komt myopie onder jonge studenten zelfs voor bij zo'n 90 procent.¹¹ Een trend die binnenkort ook in andere regio's te zien kan zijn. Ouders moeten daarom scherp zijn op de eerste tekenen van bijziendheid.

Denk eraan dat kinderen zich niet altijd bewust zijn van deze tekenen. Een beperkt gezichtsvermogen lijkt voor hen normaal, omdat ze niet beter weten. Het menselijk brein kan namelijk heel goed omgaan met een visuele beperking. Toch is gebleken dat myopie de kwaliteit van het leven van een kind en de schoolprestaties negatief beïnvloedt.¹²

Het is daarom cruciaal om regelmatig een bezoek te brengen aan de oogarts of opticien. Alleen een deskundige kan bepalen of zich bijziendheid heeft ontwikkeld of zich dreigt te ontwikkelen. Is dat het geval, dan kan hij of zij advies geven over de te nemen stappen of welke behandeling kan worden ingezet.

De ontwikkeling van het gezichtsvermogen bij kinderen is een complexe interactie van verschillende adaptatieprocessen in het oog, die zich voornamelijk afspeelt in de eerste maanden en jaren van het leven. Voor zover nu bekend regelt het netvlies deze adaptatieprocessen en zorgt ervoor dat de brekingssterkte van het oog en de lengte van de oogbol optimaal op elkaar zijn afgestemd.

Naarmate het kind groeit, wordt ook de oogbol groter. Als alles verloopt zoals de natuur het bedoeld heeft, ontwikkelt het kind uiteindelijk een normaal gezichtsvermogen (emmetropie). Raakt dit proces echter verstoord, dan treden visuele klachten op waarvan bijziendheid (of myopie) de meest voorkomende vorm is. Dit is het geval als de oogbol te lang wordt voor de totale brekingssterkte van de hoornvlies, lens, kamervocht en glasachtig lichaam bij elkaar.¹³

Er wordt aanbevolen om een uitgebreid oogheelkundig en orthoptisch onderzoek uit te voeren voordat het kind twee wordt, omdat het gezichtsvermogen zich met name snel ontwikkeld in die eerste twee levensjaren. Zo kunnen visusproblemen vroeg worden ontdekt en met de juiste behandeling zoveel mogelijk worden beperkt.¹⁴

Maar waarom is bijziendheid de afgelopen decennia zo enorm toegenomen onder kinderen en jongeren? Onze manier van leven speelt daarbij een cruciale rol. Myopie heeft een genetische component die hoogstwaarschijnlijk wordt doorgegeven van ouder op kind; één ouder met myopie verdubbelt de kans dat het kind ook myopie ontwikkelt. Als beide ouders myopie hebben is die kans vijf keer zo hoog. De laatste jaren zijn het echter externe invloeden die zo'n grote impact hebben op de cijfers.

Eén van de belangrijkste risicofactoren is waarschijnlijk het wonen in een stad, met name in grote Aziatische steden. In deze grootstedelijke gebieden brengen veel kinderen het grootste deel van de dag binnen door zonder dat ze worden blootgesteld aan daglicht. Al vanaf erg jonge leeftijd kijken ze urenlang naar smartphones en tablets. Zelfs speelplaatsen zijn overdekt of bevinden zich binnenin grote winkelcentra.

Tablets en smartphones zijn niet meer weg te denken uit het moderne leven – toch moeten ouders ervoor zorgen dat kinderen minimaal 30 centimeter van het scherm zitten, regelmatig dit kijkgedrag onderbreken en de tijd die op digitale apparaten wordt doorgebracht tot een minimum beperken.

Dezelfde voorzorg geldt ook bij het lezen van een boek: een boek te dicht bij de ogen houden kan op den duur leiden tot bijziendheid of bestaande myopie verergeren.

Om de kans op myopie te beperken mogen kinderen niet te lang naar smartphones of andere beeldschermen kijken of dingen doen waarbij ze langere tijd kijken naar iets wat dichtbij is.

Als kinderen binnenshuis op een tablet kijken of een boek lezen, moet dit altijd worden afgewisseld met ruime onderbrekingen. In het ideale geval buiten of bij voorkeur in combinatie met beweging. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die regelmatig buiten komen minder gevoelig zijn voor myopie en dat de progressie van eventueel al ontwikkelde myopie daarmee wordt afgeremd.¹⁵ Het advies luidt daarom om kinderen bij daglicht minimaal twee uur per dag buiten te laten doorbrengen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen.

Verder is het belangrijk om te weten dat de kans op (ernstige) myopie hoger is als de eerste tekenen ervan vóór het zevende levensjaar zichtbaar worden.¹⁶ Een vuistregel op basis van diverse onderzoeken stelt dat als een kind voor verziendheid nog een minimale refractie heeft van +0,75 dioptrie of tussen de zeven en de tien jaar een minimale refractie van +0,5 dioptrie heeft, de lengtegroei van hun oogbol als normaal wordt beschouwd. Is die waarde lager of komt die zelfs in het minbereik, dan loopt het kind risico op myopie.¹⁷

Iedereen die een bril draagt weet dat visusklachten in de loop der tijd kunnen veranderen, zeker bij kinderen. Op zich is dat geen reden tot zorg. Wanneer myopie binnen zes tot twaalf maanden met meer dan 0,5 dioptrie verslechtert, kan dat wijzen op progressieve myopie.

Kinderen vanaf vijf jaar zouden daarom minimaal elk jaar hun ogen moeten laten meten zodat eventuele problemen met hun gezichtsvermogen of snel ontwikkelende myopie in een vroeg stadium geconstateerd kunnen worden. Een oogarts, optometrist of opticien kan deze meting uitvoeren, afhankelijk van de voorschriften en regelgeving in het betreffende land. Zo maakt één van de oogtesten voor kinderen gebruik van oogdruppels waar bijvoorbeeld in Duitsland alleen oogartsen mee mogen werken.

Naast de bekende traditionele oogtesten kunnen opticiens tegenwoordig met behulp van geavanceerde optometrie-apparatuur zoals een biometer, de axiale oogbollengte van het kind of de jongere meten en een objectieve refractie uitvoeren.

Er zijn verschillende opties om de progressie van myopie bij kinderen en jongeren af te remmen. Draagt een kind al een bril of heeft het progressieve myopie, dan moet een individueel behandelplan worden opgesteld door een oogarts en/of optometrist. Dit zogeheten myopiemanagementplan kan farmaceutische oogdruppels, speciale brillenglazen of speciale contactlenzen voor overdag of 's nachts omvatten.

Daarnaast blijft het belangrijk dat ouders erop letten dat hun kinderen consequent meer dan twee uur per dag buiten doorbrengen. Tegelijk zouden ze de schermtijd én het lezen van boeken en stripboeken bij kinderen en jongeren moeten beperken.

Samenwerking van de oogarts met een opticien is cruciaal bij het bepalen van de optimale behandeling – hetzij door middel van visuele hulpmiddelen, hetzij farmacologisch of een combinatie van beide. Het doel van gericht myopiemanagement is om de progressie van myopie te vertragen en in het ideale geval de groei van de oogbol te verminderen tot zo dicht mogelijk bij het niveau van niet-myope ogen. Op die manier zijn bijvoorbeeld zeer hoge sterktes en de bijbehorende risico's voor de ooggezondheid te voorkomen.

Wilt u meer achtergrondinformatie? Ga dan naar ons expertisecentrum Myopia Insights Hub.

Een myopiemanagementplan omvat een uitgebreide anamnese van de patiënt waarbij wordt gekeken naar de risicofactoren, geschikte tests en risicoanalyse evenals behandeling en adviezen voor gedragsaanpassingen. Dit alles wordt afgestemd met het kind en zijn of haar ouders, het liefst in nauwe samenwerking met een oogarts en optometrist of opticien. Daarnaast is het cruciaal om regelmatige controles af te stemmen op de individuele refractievorm van het kind en, waar van toepassing, op de betreffende behandelmethode.

ZEISS MyoCare brillenglazen zijn speciale glazen die de lengtegroei van de oogbol afremmen. Dit wordt bereikt door speciale microstructuren in het perifere deel van het brillenglas, waardoor een zogeheten simultane myope defocus ontstaat. Dit creëert niet alleen een scherp beeld op het netvlies, maar ook extra beelden ervóór. Op die manier wordt de lengtegroei van de oogbol afgeremd.

In het midden van het brillenglas bevindt zich een zone die de bijziendheid van het kind corrigeert en zorgt voor scherp zicht op afstand. Rondom deze heldere zone in het midden liggen vrijwel onzichtbare, ringvormige vlakken – de zogeheten microstructuren met extra optische sterkte. Deze worden afgewisseld door zones met enkel een corrigerend effect.

Als myopie op tijd wordt gediagnosticeerd en behandeld, hoeft deze aandoening niet per definitie te leiden tot ernstige bijziendheid.