Hoe een door ZEISS verkregen octrooi (EP0039497) 30 jaar geleden de nieuwe norm stelde voor multifocale brillenglazen

Presbyopie, de voortschrijdende afname van het vermogen om op nabijgelegen voorwerpen te focussen, is voor fabrikanten van brillenglazen altijd een bijzondere uitdaging geweest. Omdat als de glasvlakken worden geslepen, er vele typen optische glazen samenkomen. De zoektocht naar de "heilige graal" - het perfecte ontwerp voor multifocale brillenglazen zonder buitenfocusgebieden - is ook vandaag de dag in volle gang. Begin jaren tachtig van de vorige eeuw zorgde een jonge werknemer op de wiskundige afdeling voor brillenoptica van Carl Zeiss voor een doorbraak in de ontwikkeling van multifocale glazen.

Het idee om brillenglazen te vervaardigen die mensen met presbyopie ononderbroken zicht bieden zowel in de verte als dichtbij bestaat al vanaf het begin van de twintigste eeuw. De eerste pogingen om multifocale brillenglazen te maken vonden plaats in 1909, maar zonder succes. De brillenglazen zijn nooit in de handel gebracht omdat er te veel aan mankeerde. Pas in 1956 realiseerde Bernhard Maitenaz van de Société des Lunetiers een doorbraak en zijn multifocale brillenglas werd geoctrooieerd. Zo werd de grondslag gelegd voor de multifocale brillenglazen van vandaag. Sinds 1970 verkoopt Carl Zeiss dit type multifocaal brillenglas onder de naam "Gradal".

Eind jaren zeventig van de vorige eeuw kreeg een jonge wiskundige, die pas was afgestudeerd aan de universiteit, een baan bij Carl Zeiss. Op eigen initiatief ontwierp hij nieuwe multifocale brillenglazen die voldeden aan de nieuwe normen. Hij deed dit door tijdrovende wiskundige berekeningen met betrekking tot het brillenglas en het oppervlakte te verrichten met behulp van een strooklat. Hij schreef ook de daarvoor benodigde computerprogramma's. En dat was nog in de tijd van ponskaarten en mainframe computers met zeer beperkte capaciteit.

Onze jonge medewerker had maar één doel voor ogen - toekomstige gebruikers van brillen multifocale brillenglazen te kunnen bieden voor een beter en natuurlijker zicht, die bovendien comfortabel zaten zonder te irriteren. Niets van dat alles was in die tijd nog vanzelfsprekend.

Gerhard Fürter, zoals de wiskundige heette, werkte samen met Hans Lahres, hoofd van de wiskundige afdeling, en samen bereikten zij een mijlpaal in de ontwikkeling van multifocale brillenglazen. In 1981 werd Carl Zeiss hiervoor octrooi EP0039497 verleend. Er was een zeer belangrijke stap genomen op weg naar individuele multifocale brillenglazen.

In 1983 bracht Carl Zeiss het innovatieve "Gradal HS" multifocaal brillenglas op de markt. De sleutel tot dit nieuwe brillenglas was de "horizontale symmetrie" (HS), die door Gerhard Fürter is ontwikkeld. Dit heeft als effect dat het rechter en het linker oog dezelfde visuele indrukken opvangen en zorgt voor een comfortabel binoculair, d.w.z. stereoscopisch zicht. Dit kwam zeer ten goede aan het comfort en de verdraaglijkheid. Dankzij horizontale symmetrie ontvangt de gebruiker via beide ogen een even scherp beeld van een voorwerp.

Een ander knelpunt van multifocale brillenglazen was tot die tijd echter het zicht op korte afstand. Anders dan wanneer we in de verte kijken gaat onze blik bij het lezen niet alleen naar beneden, maar richt deze zich ook meer naar de neus. Om deze reden werd, voordat Gradal HS verkrijgbaar was, het multifocaal brillenglas aan beide kanten met ongeveer 10° naar de neus toe gedraaid. Dit had als nadeel dat de horizontale symmetrie niet langer kon worden gehandhaafd. Fürter slaagde erin het roteren van de brillenglazen voor zicht op korte afstand overbodig te maken. Het resultaat daarvan was dat de voordelen van horizontale symmetrie voor stereoscopisch zicht werden behouden. Vervormingen konden voortaan worden vermeden. Ook was het nu mogelijk het brillenglas over de hele linie beter aan te passen. Al met al waren de nieuwe multifocale brillenglazen veel gebruiksvriendelijker dankzij een vergroot gezichtsveld, vooral op de korte afstand, bijvoorbeeld tijdens het lezen. Ook was het mogelijk dunnere en plattere brillenglazen te maken die minder uitstaken en met een uitstekende beeldvorming. Brildragers konden daarmee niet alleen goed zien, maar er ook nog goed uitzien.

In de loop der jaren ontwikkelde de jonge wiskundige zich tot een belangrijke leidinggevende bij Carl Zeiss, waar hij nog steeds werkzaam is. Sinds de ontwikkeling van Gradal HS hebben zich enorme ontwikkelingen voltrokken op het gebied van multifocale brillenglazen. Die ontwikkelingen duren voort tot op de dag van vandaag. Oogacrobatiek en lange gewenningsperioden behoren nu tot het verleden. Multifocale brillenglazen zijn tegenwoordig niet meer weg te denken en vinden gretig aftrek. Ze kunnen in hoge mate aan de specifieke drager worden aangepast - een maatpak voor de ogen. Eén voorbeeld van de jongste generatie is de individuele multifocale brillenglazen.