Knipperen, tranen en sterretjes zien

We knipperen, we huilen, we zien sterretjes. Maar waarom doen onze ogen dat? Waarom knipperen we? Welke rol speelt ons netvlies? Waarom laten onze ogen tranen? Wat is het verschil tussen tranen van verdriet en tranen van pijn? Wist u dat deskundigen een ziekte kunnen vaststellen alleen maar door naar onze ogen te kijken? BETER ZIEN gaat hierover. Er wordt gekeken naar wat onze ogen zo speciaal maakt.

Het netvlies vervult enkele onmisbare functies en bevat het antwoord op de vraag waarom we soms sterretjes zien als we te snel opstaan of hard niezen.

Wat gebeurt er precies als we sterretjes zien en waarom gebeurt dit? De meest voorkomende oorzaak is een plotselinge daling van de bloeddruk. Elke plotselinge beweging, zoals snel opstaan of hard niezen maakt dat er razendsnel bloed van je hoofd naar de rest van je lichaam stroomt. Tot het moment dat je bloeddruk stabiliseert hebben je hersenen en ogen tijdelijk te weinig bloed en zuurstof. Daardoor kan het netvlies niet normaal functioneren, en het netvlies stuurt deze informatie naar de hersenen. Dan begin je de veelbetekenende lichtflitsen of 'sterretjes' te zien. Als het gebrek aan zuurstof zich voortzet, komt je lichaam in de volgende fase, waarin de fotoreceptorcellen in het netvlies geen informatie meer naar de hersenen sturen. Dat is de fase waarin alles zwart wordt. Normaal gesproken wordt je gezichtsvermogen al snel weer hersteld. De symptomen verdwijnen zodra je bloed weer normaal begint te stromen.

Onze ogen bestaan uit vele andere belangrijke onderdelen naast het netvlies.

Om nog even bij de bloedstroom te blijven, die vervelende 'rode ogen', die je wel eens op foto's ziet, laten zien hoeveel bloed er normaal gesproken door het netvlies stroomt. 'Rode ogen' op foto's worden veroorzaakt doordat de flits van de camera het bloed in het netvlies verlicht en zichtbaar maakt. Dat gebeurt wanneer het flitslicht rechtstreeks van het netvlies wordt teruggekaatst naar de cameralens.

Wist u dat...? De structuur van de bloedvaten in onze ogen helpt oogheelkundigen tijdens een oogonderzoek vaststellen of er vroege tekenen van bepaalde ziekten aanwezig zijn. Meer informatie…

Belangrijk: Als u vaak sterretjes ziet of een andere vorm van verminderd gezichtsvermogen heeft, laat dit dan nakijken door een oogheelkundige. Deze kan dan eventuele ernstige oorzaken elimineren. In sommige gevallen kunnen deze symptomen worden veroorzaakt door een ziekte of is het een bijwerking van medicijnen.

Knipperen heeft een eenvoudig en heel praktisch doel. Door te knipperen verspreidt ons ooglid traanvocht over het oogoppervlak om te zorgen dat het hoornvlies aan de voorkant van het oog niet uitdroogt, maar vochtig blijft. We doen dit gemiddeld 15 tot 20 keer per minuut.

Wist u dat...? Hoe vaak we knipperen verschilt per persoon. Een pasgeboren baby knippert maar twee keer per minuut (ongeveer), terwijl iemand die zenuwachtig of gespannen is misschien wel 50 keer per minuut knippert. Ook knipperen we minder tijdens het lezen of als we televisie kijken. Dan wordt het ongeveer zeven keer per minuut.

Interessant weetje: Wist u dat als we knipperen, onze hersenen het gezichtsvermogen een fractie van een seconde uitschakelen? Daardoor zijn er geen irriterende onderbrekingen in wat we zien en krijgen onze hersenen even pauze!

Mensen laten tranen van angst, verdriet, boosheid, geluk, sympathie, wanhoop, pijn en soms gewoon omdat er iets in hun oog zit, kortom om allerlei redenen, niet alleen maar verdriet. Maar waarom heeft ons lichaam deze functie ontwikkeld? Onderzoekers weten dit niet precies.

Een ding weten ze wel zeker, reflextranen , dat wil zeggen de tranen die we produceren als er iets in ons oog zit, hebben duidelijk een reinigende functie. Het traanvocht is ervoor bedoeld om het voorwerp in ons oog er zo snel mogelijk uit te spoelen en zodra het voorwerp weg is, houden de tranen dan ook op.

Emotionele tranen zijn een ander verhaal, dit zijn de tranen die we laten vanwege onze gevoelens, zoals verdriet of vreugde. De mens is het enige levende wezen met deze vorm van traanproductie. Wetenschappers weten nog steeds niet precies wat het doel ervan is. Er zijn twee belangrijke theorieën. De eerste theorie is dat het lichaam zichzelf beschermt door stress en schadelijke stoffen via het traanvocht uit het lichaam te verwijderen. Psychologen noemen dit een cathartisch effect (van het Griekse woord voor reinigen). In de tweede theorie wordt huilen als een vorm van communicatie en sociaal gedrag gezien waarmee we onze gevoelens aan andere mensen laten zien. We kunnen onze emoties veel sterker overbrengen als we ze niet alleen door middel van woorden, maar ook door tranen kunnen uitdrukken. We geven een duidelijk signaal dat we hulp nodig hebben. Dit leidt tot sympathieke gevoelens bij de mensen om ons heen en verhoogt de kans dat we hulp van hen krijgen.

Wist u dat...? Tranen die door emoties worden opgewekt hebben een andere chemische samenstelling dan reflextranen. Emotionele tranen bevatten veel hogere percentages eiwit, manganese, calcium en potassium, evenals serotonine, het zogenaamde gelukshormoon. De tranen van vrouwen bevatten bovendien vaak prolactine, een hormoon dat zorgt voor de melkproductie. En dat is niet het enige verschil tussen mannen en vrouwen. Vrouwen huilen vaker, tot 64 maal per jaar. Mannen doen dat gemiddeld tot 17 maal per jaar.

Traanvocht vervult een groot aantal verschillende functies:

• het voorziet onze ogen van zuurstof.
• het zorgt dat onze ogen niet uitdrogen en werkt als een soort 'smeerolie' voor de oogleden.
• het spoelt irriterende en vreemde voorwerpen weg uit de ogen.
• het bevat antilichaampjes (immunoglobines) die pathogenen bestrijden die het oog binnentreden.
• het bevat de antibacteriële stof lysozyme (net als ons speeksel).
• het voedt het hoornvlies.

Ja! Rode of gezwollen ogen, een plotselinge achteruitgang in gezichtsvermogen en kleine knobbeltjes op het ooglid zijn slechts enkele voorbeelden van tekenen die onze ogen geven dat er een onderliggende ziekte is. In geen enkel ander lichaamsdeel kan een dokter zo makkelijk rechtstreeks de bloedvaten zien. Daarom zijn de eerste tekenen van ziektes zoals reuma, diabetes en multiple sclerose vaak in onze ogen te zien in de vorm van bloedingen of aandoeningen van de bloedvaten.

Andere ziektes hebben bepaalde kenmerkende eigenschappen die in onze ogen te zien zijn.

• Kleine gele knobbeltjes op het ooglid doen geen kwaad, maar kunnen een teken zijn van een hoog cholesterolgehalte en dienen altijd door een arts te worden nagekeken.
• Als het gezichtsvermogen snel achteruitgaat kan dit een teken van multiple sclerose (MS) zijn. Bij mensen die aan MS lijden, valt het immuunsysteem de zenuwvezels in de ogen aan. Dit leidt vaak tot een ontstoken oogzenuw, wat tot een vermindering van het gezichtsvermogen, een slechte kleurwaarneming en verlies van het gezichtsveld leidt.
• Wanneer het gezichtsvermogen plotseling drastisch achteruit gaat, kan dat in zeer zeldzame gevallen het gevolg zijn van een tumor in het oog.
  Een patiënt met uitpuilende ogen die hij of zij niet makkelijk kan bewegen, lijdt misschien aan de ziekte van Graves, een autoimmuunziekte van de schildklier.
• Rode of bloeddoorlopen ogen zijn meestal het gevolg van een ongevaarlijke ontsteking of irritatie. Het kan echter ook een teken van reuma zijn. Wanneer er bij de rode ogen ook tranen, achteruitgang in het gezichtsvermogen of pijn optreden, is het belangrijk een arts te raadplegen.
• Als het weefsel rond het oog vaak opzwelt, kan dit op een probleem met de nieren wijzen.  
• Geel bindvlies is in sommige gevallen een symptoom van hepatitis. Bij hepatitis kan de lever geen bilirubine meer produceren, wat de verkleuring van het bindvlies veroorzaakt.

Glasvochttroebelingen vallen vooral op als je tegen een heldere achtergrond kijkt, zoals een blauwe lucht of een witte muur. Deze kleine bewegende draadjes of vlokjes lijken de richting te volgen waarin je kijkt. Op sommige tijdstippen van de dag vallen ze meer op dan op andere. Bijna iedereen heeft ze wel en in de meeste gevallen vormen ze geen gevaar voor het gezichtsvermogen. Ze worden veroorzaakt door leeftijdgebonden veranderingen in het glasachtig lichaam van het oog, dat loslaat van het netvlies en krimpt naarmate we ouder worden. Mensen met bijziendheid hebben meestal vaker en eerder in hun leven last van glasvochttroebelingen omdat de lengteas van hun oogbol langer is.

Wanneer er een groep grote zwarte vlekken langzaam naar boven drijft, moet u een oogarts raadplegen, want dit kan in sommige gevallen worden veroorzaakt door bloeding in het glasachtig lichaam (glasvochtbloeding), een ernstige aandoening.

Bij elke vorm van verslechterd gezichtsvermogen, zoals troebel zicht, onscherpe contouren, slecht contrast, grijze of zwarte vlekken in het gezichtsveld, gekartelde of misvormde lijnen of extra gevoeligheid voor verblinding dient u onmiddellijk een oogarts te raadplegen.

Zowel ons rechter- als ons linkeroog heeft een blinde vlek die deel uitmaakt van ons gezichtsveld maar die we niet merken. Dit is een plek in het gezichtsveld waar er geen lichtgevoelige fotoreceptorcellen zijn. De reden waarom we toch gewoon alles zien, en geen 'gat' hebben in het beeld, is dat onze hersenen compenseren met informatie van het andere oog.  Voor meer informatie...

Het trillen of het spasme van het ooglid kan uren of dagen lang duren. Het is vervelend en doet afbreuk aan de kwaliteit van het leven van mensen. De meeste trillingen in het ooglid zijn volkomen ongevaarlijk en worden veroorzaakt door bijvoorbeeld spanningen, oogvermoeidheid of gebrek aan slaap. Deze tijdelijke trillingen gaan meestal vanzelf over. Als het niet overgaat, kunt u het oog soms helpen ontspannen door er een in warm water geweekt washandje op te leggen of het oog te sluiten en het ooglid voorzichtig te masseren.

Belangrijk:  In zeldzame gevallen, bijvoorbeeld als het trillen doorgaat nadat u geprobeerd heeft het ooglid te laten ontspannen, kan het een teken van een mineraaltekort, ontsteking of ziekte zijn. Raadpleeg bij twijfel altijd een oogheelkundige.